REGIONE DELLE TENEBRE

R III 45 0 (regione detta delle Tenebre); R III 45 5; R III 46 1.

(provence de) Oscurité F; provincia obscura, Obscuritas L; regione tenebrarum, Obscuritas P; Hoschuritade, Schuritade V; Oschurità VA; Obscuritas, provincia Obscuritatis Z.

BIBLIOGRAFIA – Bihl, Moule 1928; Burgio 2008, pp. 64-67; Cardona 1975, pp. 648-649; Olschki 1957, p. 279 nota 85; Pelliot 1959-1973, pp. 616-624 n. 206.

La «regione detta delle Tenebre» (Oscurité in F) «corresponds in principle to the subarctic regions of northern Russia and western Siberia», a N del dominio mongolo dell’Orda d’Oro: l’identificazione di Pelliot (p. 616) è un dato ormai definitivamente acquisito (vd. Olschki 1957, p. 279 nota 85). Oltre a ricordare che qui Polo parla de auditu (ricorrendo a informatori islamici: vd. tragule) di regioni mai visitate, a margine della ricchissima voce di Pelliot si possono annotare due dati: (1) alla definizione del toponimo (provence de) Oscurité non sono verosimilmente estranei i toponimi Arḍ al-ẓulma (“la Terra della tenebra”) o Baḥr al-ẓulūmāt (“Mare delle tenebre”: l’Oceano artico); (2) dopo il Milione, la descrizione di questi luoghi (con un nuovo richiamo alle tragule) fu oggetto di una lettera inviata nel 1320 da un francescano, frater Iohanca ungarus, al ministro generale Michele da Cesena, da un campo tartaro iuxta Bascardiam (la terra dei Bashkiri, nei pressi della congiunzione tra il Volga e il Kama, a E di Bulghār), dove l’ungherese e i suoi compagni esercitavano l’apostolato in dura competizione con i musulmani: «Cum autem adhuc essemus in Bascardia, venit quidam nuncius de terra Sibur, que cingitur mari 7trionali, & est terra fertilis in victualibus, set hyemem habet grauissimum, in tantum quod pre nimia niuium magnitudine vix tunc aliqua animalia ambulare possunt, preter canes istius terre; quatuor enim canes magni trahunt unum vehiculum, in quo potest unus homo sedere cum necessario victu & vestitu» (Bihl, Moule 1928, p. 68 rr. 49-52: come annotano gli editori a p. 61: «Sibur idem est ac Sibir unde nomen modernum Sibiriae provenit. Hoc nomen tunc restringebatur ad partem occidentalem modernae Sibiriae […]».

[EB]